Interview met Suzanne Rouwhorst over psycho-educatie bij autisme

Voor de nieuwe lezing over ‘psycho-educatie bij autisme’ sprak King Nascholing met de docent Suzanne Rouwhorst. Suzanne heeft 25 jaar ervaring als leerkracht, intern begeleider en autismespecialist in zowel het basis- als (voortgezet) speciaal onderwijs. Suzanne schreef de boeken Autisme anders bekijken (2015) en Vind je eigen weg met jouw autisme (2018), en ontwikkelde het Autismepaspoort en de Jouw Autisme Methodiek. Zij is voorzitter van de NVA Expertgroep Autisme en Onderwijs ‘Het verschil kunnen maken voor kinderen met autisme’, is wat Suzanne drijft. Dit is ontstaan in haar jeugd, waarin zij zelf een ‘anders dan anders-kind’ was. Autisme speelt ook in haar eigen gezin een grote rol. De combinatie van deze ervaringsdeskundigheid met theoretische kennis én onderwijservaring, maakt dat Suzanne veel te vertellen heeft als het gaat om anders kijken naar gedrag. Belang van psycho-educatie “Het onderwerp psycho-educatie is heel belangrijk om op de kaart te hebben en in te verdiepen omdat de problemen in onderwijsland, als het gaat om kinderen en jongeren met autisme, groot zijn. Er zijn lange wachtlijsten in de zorg, ook is er uitval van kinderen in het onderwijs en dat is iets wat ook op latere leeftijd doorzet. De cijfers hierover zijn schrikbarend. Er wordt veel gesproken over wat hiervoor moet worden aangepast. Door mijn ervaring en kennis denk ik dat het effectiever is als je deze kinderen en jongeren zelf leert wat zij te doen hebben, zichzelf goed leren kennen en dat ze zichzelf ook niet alles kwalijk nemen van constant toch proberen om aan het ‘normaal’ te voldoen. Applied Behavioral Analysis (ABA) is nu juist actueel en gaat over de discussie of je nu mensen met autisme moet gaan vormen tot iets wat wij willen dat zij zijn of dat je mensen met autisme moet leren wie ze zijn en hoe ze daarmee het beste de wereld in kunnen, die niet aangepast is op wie zij zijn. Het heeft naar mijn idee twee kanten. Wat ik heb gemerkt is dat daar, als het gaat om psycho-educatie, de slag in het anders kijken naar autisme ligt. Kijk niet alleen vanuit stoornis denken. Er is wel een inhaalslag gemaakt, desalniettemin blijft de psycho-educatie nog vaak achter. Als je als jongere met autisme psycho-educatie krijgt, dan kom je vaak nog in de oude methodieken en de gekopieerde boekjes terecht waarin je verteld wordt dat je een handicap en stoornis hebt, met termen als ‘autistisch wat nu?’. Je kan daarom bijna zeggen dat het logisch is dat mensen bij het krijgen van zo’n negatieve boodschap niets willen weten van hun diagnose en uiteindelijk misschien zelfs stemmingsproblemen krijgen. Op het moment dat je reële psycho-educatie aanbiedt, vanuit mijn visie, dan betekent dat bijvoorbeeld dat je veel aandacht moet hebben voor stressregulatie en welbevinden. Juist omdat die wereld niet op jou is aangepast, zul je aan de slag moeten met jezelf handhaven in die wereld, op een manier die goed is voor jou waardoor je je goed kunt blijven voelen en kunt meedraaien in de maatschappij. Sterker nog, het is belangrijk om te leren hoe je daar een essentiële bijdrage aan kunt leveren.” Wat kun je zelf en wat kun je aan een ander vragen? “Dan komt de vraag ‘wat is dan die essentiële bijdrage?’ Wat is goed, wat is sterk in jouw manier van denken en hoe kun je dat zo optimaal mogelijk benutten? Je hoeft het autisme ook niet te verstoppen, niettemin moet je je bedenken dat het er juist mag zijn omdat het een waardevolle bijdrage kan zijn. Tevens zijn er wel twee kanten. Aan de ene kant heb je het kijken naar autisme als stoornis. Daar moeten we absoluut vanaf. Echter, je hoeft het wat mij betreft ook niet op te hemelen, zoals ‘het is zo fantastisch als je autisme hebt’. Je hebt dus aan de ene kant (de pijlers van mijn psycho-educatie):‘wat kun je zelf?’ en aan de andere kant: ‘wat kun je aan een ander vragen?’. Het is een wisselwerking tussen jou, de wereld en het systeem, en daar hoort ook het meenemen van de ouders bij, om te zorgen dat iemand zich wel kan bevinden. Dit beschrijft in een notendop waarom het onderwerp psycho-educatie zo belangrijk is.” “Mooi omschreven! Kun je wat meer toelichten waarom psycho-educatie jou persoonlijk aan het hart gaat?” “Ik kom zelf vanuit het onderwijs. Ik heb heel veel gewerkt met jongeren met autisme. In mijn gezin speelt autisme/ADHD ook een hoofdrol. In die zin heb ik ook van dichtbij meegemaakt hoe ingewikkeld het is. Ik heb al veel scholingen verzorgd n het onderwijs maar het start natuurlijk in de zorg, waar jongeren hun diagnose krijgen en waar ook de ouders de diagnose krijgen van hun kind. Die allereerste boodschap na de diagnose is zo ontzettend bepalend voor hoe zij dat leven vorm gaan geven, dat leven met autisme. Helaas is het nog zo dat in veel grote GGZ instellingen gewerkt wordt met verouderde methodieken waardoor kinderen, naar mijn idee, echt met hun achterstand het leven in moeten.” “Op welke wijze breng je de stof over op de deelnemers?” “Ik heb een boek geschreven en een methodiek ontwikkeld om psycho-educatie mee te kunnen geven. Je kunt met een methodiek aan de slag met allemaal materialen en filmpjes maar je kunt ook met de handvatten en de nieuwe visie op psycho-educatie zelf hiermee aan de slag. Dat kan al aan de hand van deze lezing. Je hoeft dus niet persé een methodiek te volgen. Het gaat er juist om dat je anders leert kijken naar psycho-educatie. Mijn eerste boek heet ‘Autisme anders bekijken’, en dit gaat eigenlijk over anders kijken naar psycho-educatie, zodat je er morgen al mee aan de slag kunt. Met ‘Vind je eigen weg met jouw autisme’ heb je als lezer meteen ook een (gratis downloadbaar) werkboek in de hand dat je met, of door, een jongere met autisme in kunt (laten) vullen.” “Voor wie is de lezing bedoeld?” “Eigenlijk alle mensen die betrokken zijn bij psycho-educatie aan jongeren met autisme. Degenen die verantwoordelijk zijn voor de diagnostiek, de behandelaren en de mensen verderop in het traject. Naar mijn idee begint goede psycho-educatie al voor de behandeling. Als je ook kijkt vanuit de GGZ zorgstandaard Autisme is psycho-educatie genoemd als eerste stap interventie. Juist omdat het zo vaak wordt overgeslagen beland je op een gegeven moment bij uitval en moet je in behandeling. Dus in die zin denk ik dat behandelaren hiervan moeten weten aangezien zij kinderen binnenkrijgen die dit stapje gemist hebben en daardoor in nood zijn. Maar aan de andere kant is het ook echt relevante informatie voor juist dat stapje daarvoor.”   De lezing van Suzanne Rouwhorst vindt plaats op 21 september 2023 van 12:30 tot 15:30 uur. De lezing is online via ZOOM. De kosten zijn €125. De lezing is geaccrediteerd bij SKJ, Registerplein en POH-GGZ. Inschrijven kan via deze link: Lezing 'Psycho-educatie bij autisme' (kingnascholing.nl)