Vervolg- en nascholingsursus (50 uur): “Cognitieve therapie ‘in de diepte’: werken aan kerncognities”

Binnen cognitieve therapie valt een onderscheid te maken tussen benaderingen die ‘oppervlakte’-cognities (zoals logische denkfouten) pogen te beïnvloeden en benaderingen waarin aan meer fundamentele cognities (‘kern-cognities’) gewerkt wordt. In deze cursus valt de nadruk sterk op het laatste, vandaar de benaming ‘Cognitieve therapie ‘in de diepte’.

De reden om ‘in de diepte’ te gaan is tweeërlei: als men erin slaagt kern-cognities bloot te leggen en te bewerken, zal de kans op wezenlijke veranderingen in de ‘diepere lagen’ van iemands opvattingen over zichzelf, de ander(en) en de wereld groter zijn (teneinde de gewenste gevoelens en de beoogde gedragsdoelen te bereiken). Daarmee is tevens gezegd dat de kans op generalisatie van die veranderingen groter wordt. Immers, weliswaar worden die kern-cognities doorgaans geïdentificeerd vanuit alledaagse negatieve episodes, maar omdat het hier kern-cognities betreft, kan men ervan uitgaan dat deze ook een rol spelen bij talloze andere negatieve episodes.

Een stap verder: dezelfde kern-cognities spelen in de vorm van ‘werkings-mechanismes’ een cruciale rol bij meerdere ogenschijnlijk zeer verschillende klachten of (DSM-5) stoornissen. Als voorbeeld: men kan aan een patiënt met de ziekte-angststoornis via meerdere technieken duidelijk maken dat hij/zij de kans op het krijgen van een dodelijke ziekte (in deze vroege fase van het leven) grotelijks overschat. Echter, ook in het geval dat hij/zij zich daardoor gerustgesteld voelt, leert de klinische praktijk dat hij/zij veelal vrij snel daarna met opmerkingen komt als ‘je weet het maar nooit, ik kan dus wel degelijk een dodelijke ziekte krijgen en ik vind de (nieuwe) kans daarop toch bepaald niet klein’. In dergelijke gevallen lijkt het therapeutisch raadzaam ook de angsten en dus (kern)opvattingen te exploreren (zoals: ‘Het mag gewoon niet zo zijn dat ik op deze leeftijd een lethale ziekte krijg, want mijn kinderen zullen het niet redden’ of ‘dat zou niet eerlijk zijn [en de wereld moet eerlijk zijn]) en vervolgens te bewerken. In feite identiek aan deze kern-cognitie is de uitspraak ‘Ik moet absolute zekerheid hebben dat er in de nabije toekomst geen ellende optreedt’, een kern-cognitie die kenmerkend is voor cliënten die aan een gegeneraliseerde-angststoornis (GAS) lijden of aan een obsessieve-compulsieve stoornis (OCS). Anders gezegd: door kern-cognities te identificeren en te bewerken wordt dus ‘stoornis-overstijgend’ en dus vrijwel zeker efficiënter gewerkt. Het is een aanpak die sinds enige tijd ook wel wordt aangeduid met de term ‘transdiagnostisch’ (namelijk ‘over de afbakeningen’ van de DSM-5 heen). Onderhavige cursus CT ‘in de diepte’ is/was daarmee een ‘transdiagnostische’ cursus avant la lettre.  

Wezenlijke veranderingen in de diepere lagen van de persoon(lijkheid) worden overigens zelden door alleen cognitieve technieken bereikt. Experiëntiële- , verbeeldings- en gedragsmatige technieken zijn daarnaast cruciaal. Nieuwe inzichten leiden pas tot blijvende veranderingen, als ze echt ervaren worden (‘corrective emotional experience)’. Oftewel: de client dient echt te gaan geloven in de nieuwe rationele gedachten. 

Alhoewel er in deze cursus gerichte aandacht is voor de toepassing van CT bij enkele specifieke stoornissen (depressie, angststoornissen, PTSS, gecompliceerde rouw, As-II problematiek, m.n. borderline), valt dus de nadruk op het aanleren van algemene, ‘stoornis-overstijgende’ cognitief-therapeutische vaardigheden (zowel diagnostische als interventiegerichte), die ‘diepere lagen’ van de persoon(lijkheid) raken. Hierbij gaat het met name om het bewerken van kern-opvattingen, welke laatste ook kunnen gaan over existentiële levensvragen.

Werkwijze

Naast theoretisch verdiepend, is de cursus sterk praktijkgericht. In de cursus wordt sterk de nadruk gelegd op het van het begin af aan leren onderkennen en bewerken van centrale problematische (kern-)opvattingen van cliënten (en van de deelnemers zelf). De deelnemers oefenen in de cursus als therapeut met en op elkaar. Van de deelnemers wordt verwacht dat zij in de eerste drie dagen van de cursus eigen problematische episodes inbrengen. Dit heeft meerdere voordelen: (a) therapeutische vaardigheden worden het best aangeleerd door te oefenen; (b) de ervaring leert dat men cognitief-therapeutische vaardigheden het beste aanleert door eerst zelf ‘door de molen’ te zijn gegaan; (c) door zelf een en ander te ondergaan (en de problemen te ervaren, die zich daarbij kunnen voordoen) krijgt men meer zicht op hetgeen cliënten (als problemen) kunnen ervaren tijdens het aanbieden van deze vorm van therapie. Om die reden wordt in deze cursus dus begonnen met het bij zichzelf identificeren (en bewerken) van karakteristieke achterliggende cognities, zoals die naar voren komen uit eigen (al dan niet licht) problematische episodes. Pas daarna gaat het over de cliënten.

Daarnaast zijn er mini-lectures en DVD’s. Naast aandacht voor de meer klassieke cognitief-therapeutische benaderingen (Beck, maar vooral REBT), is er aandacht voor verwante benaderingen, zoals Schematherapie, Mindfulness Based CT en Linehans Dialectische Gedragstherapie.

Voor meer uitgebreide informatie, zie www.kienhorstvandenbout.nl